Orpheus wist de elementen te bedwingen. De tentoonstelling speelt zich gedeeltelijk af in twee seizoenen; herfst en winter. De elementen in deze periode moeten dus bedwongen worden door een zingende reiziger. Immers Orpheus reisde met het schip van Jason, de Argo, naar Colchis. In de oudheid werd de vogelvlucht gelezen als een soort richtinggever en voorspelling. De vogels moesten de mensen (ook) vertellen wanneer een seizoen eindigde en een ander weer begon. Wat ik wil introduceren is het geluid dat in de lente en de zomer te horen is. Het is een vogel, een zomergast, de Koekoek.
Door middel van het geluid van het mannetje kondig ik in de herfst en de winter de lente en de zomer aan. De zintuigen zullen ons vertellen dat zoiets niet kan. We worden door het geluid van de koekoek op het verkeerde been gezet. We raken als toeschouwer/hoorder in verwarring door dit geluid. De bezoeker wordt nieuwsgierig en vraagt zich af waar het geluid vandaan komt. Hij zal met zijn zintuigen de omgeving afzoeken. Op nieuw neemt men met de zintuigen de buitenwereld op, de omgeving wordt gelezen. Deze zoektocht is een terugkoppeling naar het concrete driedimensionale beeld, de natuurlijke omgeving. Het beeld dat ik oproep is de dualiteit tussen hetgeen men hoort en ziet (ruikt en voelt). Ik wil de bezoeker doelgericht zintuiglijk prikkelen en bewust maken dat het contact met de buitenwereld door de zintuigen wordt ingekleurd maar niet altijd op de juiste manier. Met andere woorden de ervaren kunstmatige werkelijkheid (het beeld wat het geluid van de koekoek oproept) komt niet overeen met de zintuiglijk ervaren werkelijkheid (hetgeen men ziet en ruikt)

Bij het thema van het Symposium 'maatschappelijk geweld en psychiatrie' stel ik mij de vragen wat is geweld? Wat is aanvaardbaar en waar ligt de grens?
Vragen die een koekoek zichzelf niet afvraagt maar de koekoek is behalve een voorbode voor de zomer een parasiet. Koekoeken die in de nabijheid van het nest van een gastheersoort komen worden bijzonder fel aangevallen. Vaak verzamelen zich verschillende vogelsoorten rondom een koekoek en pikken zo lang naar hem tot hij op de vlucht slaat. Maar al dat geschreeuw en die aanvallen halen niets uit want de verdreven koekoek komt terug ook als hij in de letterlijke zin van het woord veren moet laten. Soms is het haten, d.w.z. zij vliegen op hem af en schreeuwen daarbij opgewonden. Dat is voor de koekoek voordelig, wanneer nl. de mannelijke koekoek daardoor de waardvogels naar zich toe lokt, krijgt het wijfje de kans het nest te inspecteren. Als het nest klaar is en er zo'n twee eieren inliggen haalt ze met haar snavel er een uit en legt er dan een ei in. Soms verstoort ze een nest of eet de eieren op om de waardvogels te dwingen een nieuw legsel te maken waarin ze, op het juiste moment, haar ei kan leggen. Het wijfje legt haar ei in luttele seconden. Na ongeveer 2,5 week komt het ei uit. Het naakte blinde en in de eerste 5 dagen stomme koekoeksjong begint na ca. 10 uur een griezelige bedrijvigheid te ontplooien. Hij werpt alles wat zich in het nest bevindt naar buiten. In andere gevallen als hij in een nestkastje is uitgebroed groeien de parasieten met de rechtmatige jongen samen op. Daar een koekoeksjong na een voedering meestal opnieuw zijn bek openspert is hij echter ook dan nog in het voordeel. Zeer vaak komen zijn nestgenoten te kort en sterven.

Kennis over het dier, de kunstmatige werkelijkheid (het geluid uit de luidspreker) en de zintuiglijke waarneming komen niet overeen. De kennis zoals ik in het bovenstaande heb beschreven laten een vogel zien die op een geweldadige wijze zichzelf voortplant en opgroeit. Het kunstmatige geluid van dezelfde vogel die een werkelijkheid van lente en zomer oproepen die de onvolkomenheden in de herfst en de winter doen vergeten en de ervaren werkelijkheid van de natuur.

Reinier van der Sandt in driekwarts maat

Tessa Zoutendijk in vierkwarts maat.